Мақалада мультимедиялық лонгрид жаңа журналистік формат құралы ретінде қарастырылған.
В данной статье рассмотрены мультимедийный лонгрид как инструмент нового журналистского формата.
This article discusses multimedia longread as a tool for a new journalistic format.
Белгілі бір форматты белгілеу үшін «лонгрид» ұғымы 2012 жылы қолданыла бастады. Мультимедиялық журналистиканың бұл форматы «Нью-Йорк Таймс» газетінде «Қардың түсуі: Крик туннелідегі көшкін» («Snowfall: Avalanche in the Creek Tunnel») атты мақаласы жарияланғаннан кейін дами бастады. Бұл жоба көрермендер арасында да, журналистік ортада да танымал болды. Ол бірден жарияланғаннан кейін (бір аптадан кейін) газеттің бас редакторы Д. Абрамсон 2,9 миллион адам кіріп, 3,5 миллион бет қаралғанын хабарлады [1]. Ең жоғары деңгейде мақаланы бір уақытта 22 мың қолданушы оқыды. Оқырмандар оқуға шамамен 12 минут, ал көбіне одан да көп уақыт жұмсады. «Snowfall» халықаралық деңгейде мойындалған және кәсіби қоғамдастықта жоғары талқыланған лонгридтардың бірі болды, сондықтан үлкен масштабтағы цифрлық сторителлингті құруға жаңа мультимедиялық тәсілдерді қолдану үшін жаңа серпін берілді. Басылым фото, бейне және аудио материалдармен, куәгерлер мен сарапшылардың түсініктемелерімен, тау баурайының 3D моделімен, боран, қар көшкіні қабатының қалай пайда болатынын көрсететін инфографикамен толықтырылды. Оқиға көлемді болып шықты. Сонымен, лонгрид («long read» – ағылшын тілінен аударғанда ұзақ оқу дегенді білдіреді) ─ желілік БАҚ-та контентті көрсетудегі жаңа құбылыс. «Мультимедиялық лонгрид жаңа журналистік формат ретінде» мақаласында М.Н. Булаева «әдетте бұл мәтіннен басқа әртүрлі элементтерді: интерактивті графика, бейне, фотосуреттер және т.б қамтитын тақырып бойынша егжей-тегжейлі шолу» деп атап өтті [2]. Лонгрид мәтінге негізделген, оны фотосуреттер, бейнелер, аудио, интерактивті нысандар, инфографика және т.б. сияқты элементтер толықтырады. Лонгрид авторлардың ең маңызды міндеттерінің бірі ─ сызықтық емес құрылым және мультимедиялық элементтердің көп мөлшері болған кезде баяндау бірлігі мен тұтастығын сақтай білу болып табылады. Зерттеуші А.В. Колесниченко «Қазіргі орыс баспасөзіндегі ұзақ мәтіндер (лонгридтар)» атты мақаласында лонгридті публицистиканың жанры ретінде қарастырады. Ол қазір журналистік тәжірибеде дәстүрлі жанр құрушы белгілермен қатар (көрсетілу пәні мен мақсаты, зерттеу әдістері, шындықты көрсету ерекшелігі, экспрессивтік және бейнелеу құралдары, автордың ұстанымы, мәтін көлемі) жанрлық сипаттамалардың бірі ретінде көбірек қолданылады деп есептейді [4]. Сондай-ақ, көлемнен басқа А.В. Колесниченко жанр құрушы ерекшеліктерді атайды: пәнге ену тереңдігі, мультимедиялық элементтерді қолданудың өзектілігі мен жүйелілігі, көбінесе нақты жағдаймен, құбылыспен шектелмейтін, бірақ тақырыпты сипаттайтын жаңа және бірегей аспектілер, әлеуметтік маңызды және қызықты аспектілер.
Лонгрид концепциясын неғұрлым егжей-тегжейлі зерттеу үшін оның өзіндік ерекшеліктері мен классикалық медиа мәтіннен айырмашылығын анықтау қажет. Лонгрид мультимедиялық өнім екендігіне сүйене отырып, оның ерекшеліктерін анықтау үшін мультимедиялық ресурстар мен дәстүрлі ресурстар арасындағы осындай айырмашылықтарды көрсететін О.В.Шлыкованың тәсілін қолданамыз:
· ақпарат цифрлық форматта сақталады және өңделеді;
· ақпараттың әртүрлі түрлері бар (мәтіндік, көрнекі, есту, графикалық және т.б.);
· интерактивтілік;
· гипермәтіндік [6].
Олай болса, лонгридтің сызықты емес, иерархиялық емес, бөлшектенген құрылымы болатыны, оның шексіздігі және оқырмандарына оқудың өзіндік тәсілін таңдауға мүмкіндік беретіні анық. Практикалық бөлімге кіріспес бұрын, лонгридтің бірнеше маңызды ережелерін білу маңызды.
- Мазмұн мен форматтың өзара тәуелділігі
Барлық мазмұнды еріксіз әңгімелеу формасына мәжбүрлеуге болмайды. Қызықты оқиға болмаса, ұзақ оқылған мәтін ыдырап, оқу қызықсыз болуы мүмкін. Техникалық жаңалықтар, анимация, қызықты графика арқылы көрерменнің назарын аудару мүмкін емес. Сыртқы техникалық элементтерге емес, жақсы журналистік жұмысқа ғана сену керек. Бұл форматтың пайдасына «біріншіден, бұл әдемі» дәлелі жұмыс істемейді. Журналист ең алдымен сапалы контент пен сапалы форматты үйлестіруді ойлауы керек.
- Лонгрид командалық жұмысты және байыпты өндірісті қажет етеді
Лонгридпен жұмыс істеу оны продюсерді қоса алғанда, кәсіби мамандар тобымен жұмыс істеп жатқан фильм ретіндегі идеяға көмектеседі. Бұл тәсіл ақпаратты ұсыну формасына ерекше мән бермей, берік жоғары сапалы өнімді жасауға көмектеседі.
- Лонгрид ─ әр түрлі бөліктерден тұратын, бір-бірін үйлесімді ретте толықтыратын конструктордың бір түрі
Көптеген практиктер лонгридті конструктормен салыстырады. Бұл метафора мультимедиялық жұмысты құру принципін жақсы көрсетеді: мәтін блоктары және авторлық логика аясында белгілі бір реттілікпен аудиовизуалды сериялардың блоктары. Пішін тақырып пен текстураның ерекшеліктерімен анықталады.
- Лонгрид ─ деректі фильмнің бір түрі
Пішім мәтіндік және аудиовизуалды сериялардың симбиозын қамтитынын ұмытпау керек. Автор мәтін бойынша да, суреттер тұрғысынан да ойлану керек. Оқырманға сюжет туралы жарқын әсер қалдыру үшін қандай көрнекі элементтерді алуға болатынын бірден елестету керек. Режиссер сияқты тақырып пен бейнелерді елестетіп, оларды сызып, сюжеттер тақтасын жасау керек. Мультимедиялық лонгридті құрудың бірінші кезеңінде тақырыпты таңдап, оны алдын ала зерттеу керек. Жоғарыда берілгендей, әрбір тақырыпты лонгрид форматында бейнелеу мүмкін емес. Оқиғаның көрнекі әлеуетін бағалау керек: бейне форматында қандай элементтерді бейнелеуге болады, фотосуреттер арқылы нені көрсетуге болады, графика мен анимацияны қолданған дұрыс. Лонгридпен жұмыс істеу кезінде редактор немесе журналист зерттелетін тақырыптағы суреттерді анықтап, осы бейнелерді білдірудің қолайлы аудиовизуалды формаларын табуы керек, мұнда ең бастысы формат пен мазмұнның арақатынасын сақтау болып табылады. Мысалы, суретші инфографика жасаған кезде материалдың негізгі бейнелерін анықтайды және бұл бейнелерді көрнекі түрде көрсетуге жұмыс жасайды. Лонгридті жасағанда, сонымен қатар әрбір сурет арқылы жұмыс істеу, оның кілттерін бейнелеудің аудиовизуалды формаларын іздеу керек.
13) инфографика (статикалық, динамикалық, модульдік схема, операциялық 3D қайта құру, күрделі статикалық схема, күрделі динамикалық схема, толық функционалдық 3D қайта құру, флэш-жазба. Функциялары: ақпараттың массивті және қабылдануы қиын көлемін визуалды түрде көрсету);
14) ақпараттық ойындар (интерактивті ақпараттық ойын-сауық): викториналар, турнирлер, флеш-ойындар. Функциясы: рекреациялық-гедонистік [9]. Сондай-ақ лонгридта мәтін мен мультимедиялық элементтермен қатар материал мен текстураның өзі маңызды екенін түсіну қажет. М.М.Лукина мен Н.Г.Лосева лонгридқа тән келесі белгілерді ажыратады:
1) уақыт пен кеңістікте дамитын сюжет;
2) мультимедиялық элементтердің көмегімен жиі бейнелеуге болатын бөлшектердің көп болуы;
3) анықтамалық ақпараттың болуы;
4) ugc-контентке байланысты тақырыптың, сюжеттің даму әлеуеті [9].
Айта кету керек, басқа медиамәтіндер үшін өзектілік пен жаңалық көбінесе бірінші орынға шығады, ал сюжеттің уақыт бойынша дамуы факультативтік критерий болып табылады. Егер фондық және анықтамалық ақпарат туралы айтатын болсақ, онда лонгридті басқа типтік медиа мәтіндермен салыстыруға болады. UGC мазмұны (пайдаланушы мазмұны) қазір желілік БАҚ үшін өте маңызды фактор болып табылады: түсініктеме беру функциясы белсенді түрде қолданылады (кейбір БАҚ белгілі бір тақырып бойынша пайдаланушы көзқарастарын көрсету үшін пікірлерден бөлек материалдарды жасайды).. Лонгридтар журналистке мәтінді құрылымдау нұсқаларын әртараптандыруға, баяндау әдістерін кеңейтуге мүмкіндік береді. Ал аудитория үшін навигация, оқу реті, мультимедиялық және интерактивтілік тұрғысынан медиа өніммен өзара әрекеттесу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Мультимедиялық әңгімелер әдетте пайдаланушының жоғары деңгейін қамтамасыз етеді, өйткені қосымша ресурстар қажет: уақыт, назар. Лонгридтар қызығушылық тудырады, адамды толық мәтінді ойланып, бос орынсыз оқуға мәжбүр етеді. Интернеттің пайда болуымен ақпаратты тұтыну тәсілі айтарлықтай өзгерді, сондықтан журналистер үшін мәтінмен жұмыс істеу тәсілін және оның дизайнын өзгерту маңызды. Аудитория барлық мультимедиалық құралдарды біріктіре оқып, материал туралы өз әсері мен пікірін қалыптастырады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
[1] Snow Fall. The Avalanche at Tunnel Greek, <http://www.nytimes.com/projects/2012/ snow-fall/#/?part=tunnel-creek>
[2] Булаева, М.Н. Мультимедиа жаңа журналистік формат ретінде [электрондық ресурс] / М.Н.Булаева // Журналисттік жылнама. V секция. Әлеуметтік желілер, мультимедиа және конвергенция / Оңтүстік Орал мемлекеттік университеті / Қатынас режимі: http://elibrary.ru/download/31045358.pdf
[3] Золотухин, А.А. Ұзақ оқу, қар жауған, мультимедиялық тарих – журналистиканың жаңа белестері қалай? [мәтін] / А.А. Золотухин, Ю.Н. Мажарина // Воронеж мемлекеттік университетінің хабаршысы. Сер. Филология. Журналистика. – 2015 ж. — No 2. — С. 93–96.
[4] Колесниченко, А.В. Қазіргі орыс баспасөзіндегі ұзақ мәтіндер (ұзақ оқулар) [электрондық ресурс] / А.В. Колесниченко// БАҚ стилистикасы. №1 шығарылым, 2015 ж. / Қол жеткізу режимі: http://www.mediascope.ru/node/1691
[5] Колотилов, В. Оқиғаларды жаңаша баяндауға үйрететін интерактивті мақалалар [электрондық ресурс] / В.Колотилов // Медиакритика, 78 2014 / Қол жеткізу режимі: http://mediakritika. by/article/2212/interaktivnye-statikotorye-uchat-po-novomuraskazyvat-istorii
[6] Шлыкова, О.В. Мультимедиялық құбылыс [мәтін] / О.В. Шлыков. — Библиография. – 8 б.
[7] Поликахин, А.В.Гипермәтін: мәні, жағдайы, мәселелері, болашағы [мәтін]: оқу құралы / А.В.Поликахин / — М.: 1993 — 251 б.
[8] Соболева, О.В. Гипермәтіннің түсінігі және негізгі сипаттамалары [мәтін] / О.В. Соболева // Заманауи ғылым мен білім альманахы / — Тамбов: ГРАМОТА, 2011. С. 163-164
[9] Лукина, М.М., Лосева, Н.Г. Интернет-медиа мазмұны [мәтін] / М.М.Лукина, Н.Г.Лосева. // БАҚ конвергенциясы және мультимедиялық журналистика: Оқыту семинарларына арналған материалдар / ред. Балмаева С.Д. – 132 б.
Ниязова Асыл
4курс журналистика
Казахско-Американский университет студенті