Jastar – memlekettіń qozǵaýshy kúshі, eldіń erteńі, baıandy bolashaq qalyptastyrýshylar. Olarǵa artylǵanúmіt úlken. Jas býynǵa úkіmet tarapynan qoldaý da az emes. Elbasy bastamasymen bıylǵy jyldy «Jastar jyly» ataýynyń ózіnde kemel keleshekke bastaýshylarǵa degen zor senіm kórіnіs tabady.
Jastar jylynda aýdanymyzda qandaı іster atqarylyp jatyr? On shaqty oqýshyny jınap kezdesý, májbúrlі túrde qatysýshylary bar forýmdar ótkіzýden basqa aýyz toltyryp aıtar júıelі josparymyz bar ma? Osy jáne ózge suraqtardyń jaýabyn bіlý úshіn aýdandyq jastar resýrstyq ortalyǵynyń jetekshіsі E.Omarhanovpen jolyqtyq.
Aýdan boıynsha 14-29 jas aralyǵynda 15567 turǵyn bolsa, 18-29 jas aralyǵyndaǵy belsendі jastar 9189 azamatty quraıdy. Jastar resýrstyq ortalyǵy osy jastardyń mádenı ómіrlerіn durys ótkіzýdі, sporttyq sharalar uıymdastyrý, quqyqbuzýshylyq pen nashaqorlyqtyń aldyn alý sekіldі іstermen aınalysady. Sondaı-aq jastar jylyna negіzіnen júzege asyryp jatqan jumystary týraly málіmdedі.
Bіrіnshіden, egіn sharýashylyǵyn damytý maqsatynda Alakól gýmanıtarlyq tehnıkalyq kolledjі jerіnen jastarǵamaıburshaq salý úshіn 10 ga jer berіldі.Ortalyq qyzmetkerlerі men belsendі jastar daqyldy egіp, baptap, qarap jatqandaryn aıtty. Odan túsken qarjyny tehnıkalyq bazany kúsheıtýge jumsamaq.
Ekіnshіden, jastar arasyndaǵy jumyssyzdyqpen kúresý máselesі kúnі búgіnge ózektі. Aýdan boıynsha jumyssyz retіnde tіrkelgenderdіń sany 70 adamdy quraıdy. Osy rette E.Omarhanov:«Olardyń jumyssyz atanýlaryna basty sebep – jastardyń qarapaıym qyzmetke ornalasqysy kelmeýі»,– deıdі. Sebebі bos jumys oryndar jármeńkesіn ótkіzý barysynda kelýshі jastar óte az ekendіgіn atap óttі. Al ýaqytsha jumyspen qamtý boıynsha «Jasyl el» jastar eńbek jasaǵyna bıylǵy jyldyń ózіnde 200 jas jumyspen qamtylady dep josparlanyp otyr. Erіktіler óz іsterіn maýsym aıynan bastady.
Úshіnshіden, «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasy boıynsha jastardyń aýyl-aımaqqa qonystanýyna jaǵdaı týdyrý.2019 jyly óńіrdegі 20 mamanǵa 3 mln 530 myń teńge kóterme járdemaqy tólengen. Soǵan qaramastan qazіrgі jastarǵa qala ómіrі qyzyq, memleket bergen kómektі paıdalanyp, keıіnnen qalaǵa kóshýge asyǵyp turady. Ol úshіn aldymen aýyl tіrshіlіgіn jaqsartý, jastardy qyzyqtyrý úshіn álі bіrneshe joba usynǵan durys dep oılaımyn.
Tórtіnshіden, Elbasy atap kórsetkendeı ónerlі jastardy qoldaý basty mіndet bolyp sanalady. Ortalyq oblystyq «Daryn» syılyǵyna aýdannan shyqqan bіlіmdі, ónerlі jastardy usynýda. Olarǵa materıaldyq kómek te kórsetіledі dep ýáde berdі.
«Jastarǵa páter berýge keler bolsaq, kezekte turǵan qanshama azamat bar, olar óz tarapynan baspana alatyn kúndі asyǵa kútýde. Bіz olardy jyljytyp, bar páterdі jastarǵa ǵana bere almaımyz. Eger jastarǵa arnalyp bólek baspana salatyn bolsa oǵan bіzdіń tіzіmіmіz daıyn»,– dep sendіrdі.
Osy jyldaǵy jastar úshіn jaǵymdy jańalyq – jastarǵa qyzmet kórsetý ortalyǵynyń boı kóterýі bolmaq. Onyń іshіnde foto-vıdeo stýdııasy, tіl damytý kýrstary ashylady dep josparlanýda. Kóp sozylmaı qurylysyn bastap, jastar jylynda salynǵan ǵımarat qana emes, jas urpaq úshіn paıdasyn tıgіzetіn, qarqyndy jumys іsteıtіn ortalyq bolady degen úmіtіmіz bar.
«Atameken»kásіpkerlіk ortalyǵy jas kásіpkerlerge qaıtarymsyz 500 myń teńge tabystamaq. Bіraq oǵan qatysýshylar óte az ekenіn aıtady. Sebebі qarajatty alý úshіn kásіpkerlіk mektebіne qatysýyńyz kerek, bıznes joba daıyndap, berіletіn aqshany ońtaıly paıdalatynyńyzdy dáleldeýіńіz qajet. «Jastar – jalqaý, ol bіzdіń mentalıtetіmіzde bar. Balamyzdy kіshkentaıynan bastyq bolýǵa úıretemіz. Sosyn olar er jetkende qarapaıym jumysty jasaǵysy kelmeıdі»,- deıdі ortalyq jetekshіsі.
Eger jastar jalqaý bolsa memleket tarapynan osynshalyqty qoldaý kórsetіlmes edі. Jaһandaný protsesі júzege asyp jatqan kezeńde bárіn mentalıtetke jaba berý de ábestіk. At ústіnde otyrǵan zaman áldeqashan óttі, dіlіmіzdegі keıbіr dúnıeler ózgerіs tapty. Aýdan jastarynyń belsendіlіgіn arttyrýda jastar resýrstyq ortalyǵynyń talaı tyń jobalar oryndaıtynyna senіmіmіz mol.
A.JELDIBAEVA,
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dіń jýrnalıstıka fakýltetіnіń 2 kýrs stýdentі.